Friglerin Gizemli Uygarlığı
25 Aralık 2007
Dünyanın İlk Frig Sergisi Vedat Nedim Tör Müzesi’nde!
Yapı Kredi Vedat Nedim Tör Müzesi, Anadolu’da köklü bir kültür yaratarak kendilerinden sonra gelen Yunan ve Roma uygarlıklarını etkileyen Frigler’i konu edinen kapsamlı bir sergiye ev sahipliği yapıyor. 25 Aralık 2007- 13 Nisan 2008 tarihleri arasında ziyaret edilebilecek “Frigya” adlı serginin en önemli özelliği dünyanın ilk Frig sergisi olması.
Kazılar sonucu ortaya çıkarılan Frig eserleri, başta Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi olmak üzere Eskişehir, Kütahya, Burdur, Afyon müzelerinde ve geçtiğimiz yıllarda açılan Gordion Müzesi’nde bulunuyor. Vedat Nedim Tör Müzesi’ndeki “Frigler” sergisi, işte tüm bu müzelerdeki birbirinden göz alıcı 275 Frig eserini bir araya getiriyor. Böylece sergi ziyaretçileri görkemli Frig dünyasında bir gezinti yapma fırsatı bulacak… Sergi boyunca arkeolog Nihat Tekdemir rehberliğinde öğrencilere ve yetişkinlere yönelik sergi turları düzenlenecek. Ayrıca tiyatro sanatçıları, “Midas’ın Eşek Kulakları” ve “Midas’ın altın hırsı” mitolojik öykülerinden okumalar yapacak. Serginin konseptine uygun olarak seyircilere Eskişehir Anadolu Üniversitesi tarafından derlenen Frig esinli pan flüt ağırlıklı müzikler de dinletilecek.
Mitolojide Frigler
Frigler, Orta Anadolu’da (Ankara / Polatlı) Hititlerden sonra kurulup kısa sürede yayılıp güçlenen, ilginç bir uygarlık. Gerek sanat eserleri gerekse dini inanışlarında kendilerinden önceki uygarlıkların izini taşıyan Frigler, sonraki uygarlıklara esin kaynağı oldular. Büyük İskender, ünlü Gordion Düğümünü bir kılıç darbesiyle çözerek dünyanın fetih biletini sanki Frigler’den almış ve fetihlerine hızla devam etmişti. Daha sonraki dönemlerde ise Romalılar, krallıklarını tehdit eden askeri deha Kartacalı Hannibal’a karşı yapılan savaşı kazanabilmek için Sivrihisarda bulunan gökten inen tanrıça idolünü Roma’ya götürmüşler ve ana tanrıçadan yardım dilemişler ve tarihteki en büyük düşmanına karşı Roma tanrıça sayesinde büyük bir zafer kazanıyor.
Yunan mitolojisine “Eşek Kulaklı Midas” olarak konu olan Frig Kralı Midas’ın efsanede her tuttuğunu altın yapması kuşkusuz Frig zenginliğinin bir göstergesi. Günümüzde de yapılan bir iyilik karşısında söylenen “Tuttuğun altın olsun” deyimi bu efsaneden türemiştir. Tanrı Dionysos kendisine iyilik yapan Kral Midas’ı bu sözle ödüllendirmiş, Midas’ın öyküsü kulaktan kulağa yayılarak bugüne kadar gelmiştir. Midas’ın efsaneleri bununla sınırlı değildir. Apollon ve Marsyas arasındaki dünyanın ilk müzik yarışmasında Midas jüri olarak görev almıştır. Ancak yarışma hem Midas’a hem de Marsyas’a felaket getirmiştir. Tanrı Apollon, Marsyas’ın tarafını tutan Midas’ın kulaklarını eşek kulağı yaparak cezalandırmış, Marsyas ise bir ağaca asılarak derisi yüzülmüştür.
Ezber bozacak bir sergi
Efsanelerin ötesinde Frig halkı pek çok ilke imza atmıştır. Örneğin mozaiği keşfedip mimaride ilk kez kullanan Friglerdir. Sakarya Nehrinin çakıl taşlarını kullananarak yaptıkları mozaikler Yunan ve Roma’nın göz kamaştırıcı eserlerine esin kaynağı olmuştur. Altın sim işlemeciliği, fybula (çengelli iğne); flüt ve yığma mezar dediğimiz “tümülüsler” de ilk kez Friglerce kullanılmıştır. Bugüne kadar Midas’ın mezarı olarak bildiğimiz Polatlı’daki Frigya tümülüsünün içindeki mezarın Midas’a değil, onun ailesinden bir soyluya ait olduğu bu sergide gündeme getiriliyor.
Bugünün Frigya’sı
Frig eserlerini, barındıran Eskişehir, Afyonkarahisar ve Kütahya arasındaki üçgen, dünyanın en önemli açıkhava müzelerinden biridir. Frig Vadisi; görkemli kaya anıtları, mezar odaları, tapınakları ile geçmişe tanıklık etmekte, Midas’ın özgür ve bohem halkının kaya anıtlarına yansıyan ruhunu hissettirmektedir. Yıllardır sürdürülen arkeolojik kazı çalışmaları sonucu ortaya çıkarılan Frig eserleri Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesine getirildi, belki de dünyanın en güzel en önemli ve grift ahşap tasarımı olan Frig masası ve mobilyaları bugünün endüstri ve sanat tasarımcıları tarafından mutlaka görülmesi gerekli eserler.
En önemli Frig Yerleşim alanları olan Eskişehir, Afyonkarahisar, Kütahya, Burdur ve Kütahya’da müzeler açılmasıyla birlikte bölgede yapılan kazılardan çıkarılan eserler bu müzelerde toplandı. Geçtiğimiz yıllarda Gordion’da Midas tümülüsü kazılarından çıkan ve tam karşısında inşa edilen Gordion Müzesi uzmanlaşarak yalnızca Frig eserlerini sergiliyor.
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün işbirliği ve himayesinde açılan “Frigya” sergisinin bilimsel danışmanlığını Eskişehir Anadolu Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Taciser Sivas yapıyor. Şennur Şentürk’ün koordinatörlüğünde hazırlanan, özgün tasarımı Sadık Karamustafa tarafından yapılan sergiye kapsamlı bir sergi kitabı da eşlik ediyor. Projeye ve hazırlanan kitaba, North Carolina Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Gordion Ören Yeri Kazı Başkanı Prof. Dr. Kenneth Sams, Lynn E. Roller, Oscar White Muscarella, Geoffrey Summers ve Dietrich Berndt Clod Brigs bilimsel yazılarıyla destek verdiler.
Firiglerin Gizemli Uygarlığı
25 Aralık 2007- 13 Nisan 2008
Yapı Kredi Kültür Merkezi
