Kars “Beyaz Uykusuz Uzakta”

Kars
“Beyaz Uykusuz Uzakta”

“Öyle güzel ki ölürüm artık
Beyaz uykusuz uzakta
Kars çocukların da Kars’ı
Ölüleri yağan karda
Donmuş gözlerimin arası

Sen küçüğüm sımsıcak
Ne derler ona – bu kızakta
Boyuna türküler yakıyorsun ya
Sanki her türküden sonra
Hohlasan gök buğulanacak”*
   
Cemal Süreya’nın “beyaz uykusuz uzakta” diye nitelediği Kars, tarihöncesi dönemden başlayarak çeşitli kültürlere kavşak noktası oldu.
Doğu Anadolu’nun sert kışlarıyla ünlü bu sınır şehrini Hurrilerden Urartulara, Perslerden Helenlere, Bagratlılardan Selçuklulara, Moğollardan Gürcülere dek iskân edenler oldu ve şehir defalarca yakılıp yıkılıp yeniden kuruldu. 
16. yüzyılda Osmanlı yönetimine giren Kars, 19. yüzyıl boyunca Çarlık Rusyası’nın tehdidini üzerinde duydu ve 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı’yla başlayan üçüncü işgal, ancak Millî Mücadele yıllarında sona erdi. O dönemlerde hem bir garnizon şehri hem de ticari koloni olarak kullanılan Kars’ın şekillenmesi ve bölgenin kültürel kaderi göç hareketleriyle belirlendi. Ruslar, işgal döneminde eski Kars şehrini bırakarak Kars Çayı’nın kuzeyinde yeni bir şehir kurdular. Izgara plan üzerine kurulan ve Baltık mimarisinin tipik izlerini taşıyan Kars, Türkiye’nin ilk planlı şehridir.
Mimari çehresi ve doğal güzellikleriyle, tepeden Arpaçay’a bakıldığında dünyanın bittiği noktaya gelindiği duygusu yaratan Ani’yle kültür turizmi açısından çok önemli bir odak sayılan Kars, bugün gerek yerel yönetimin sürdürdüğü gerek yurtiçi ve yurtdışından kimi vakıf ve kurumların desteğiyle yürütülen, şehrin tarihsel-kültürel yüzünün canlandırılması yönündeki çabalarla olumlu gelişmeler içinde…
Kars “Beyaz Uykusuz Uzakta” kitabında Antonio Sagona, Hamza Gündoğdu, Oktay Belli, Metin Turan, Orhan Pamuk, Kenan Mortan gibi bilim adamı, araştırmacı, yazar olarak her biri kendi alanında değerli toplam yirmi ismin imzası var. Prehistorik Dönem’inden halk kültürüne, Ortaçağ’ından mimari yapılarına, şehirden geçen seyyahlardan ekonomik yapısına dek Kars’ın binlerce yıla yayılan tarihsel-kültürel-ekonomik yüzüne toplu bir bakış sunan  Kars “Beyaz Uykusuz Uzakta”ya Akgün Akova hem fotoğraflarıyla, hem de gezi notlarıyla renk kattı.

*  Cemal Süreya, Sevda Sözleri, “Kars”
YKY, İstanbul  Şubat 2002, 17. Baskı, s. 51.