MENÜ

Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi Okuma Sözlüğü

PAYLAŞ
SATIN AL YORUM YAZ
Kitap Akrabalıkları

“Eşine az rastlanır bir gözlemci olan Evliyâ Çelebi aynı zamanda, anlatmak istediğini en uygun sözcük ve deyimlerle yazıya geçirme yeteneğine sahip bir söz ustasıdır. Dil ile kültür / yerel kültür ve dil ile nesne arasındaki bağlantının bilincine en doğal yoldan, yani gezerek ve yaşayarak ulaşmış olan, kendi çağının insanlarından çok değişik yaratılışta olduğu anlaşılan bu yazar, kültür çeşitliliğinin önemini kavramış, güzelliğini tadabilmiştir.Çeşitli bölge ve ülkelerde gördüğü değişik şeyleri hep yerel ağızlardaki ya da yabancı dillerdeki adını da söyleyerek anlatır. Bir dilin tarihsel sözlüğü yapılırken sözcük ve deyimleri seçe seçe kullanan böyle bir söz ustasının eserindeki tanıklardan çok büyük ölçüde yararlanmak gerekir. Bunun en kestirme yolu da Seyahatnâme’nin tümdizinini (concordance) yapmak ve bunu Türkçenin Büyük Tarihsel Sözlüğü’nün temel taşlarından biri olar kullanmaktır.” Semih Tezcan Evliyâ Çelebi’yi daha iyi anlamak, kullandığı yer yer gizemli, anlaşılmaz dili çözmek için usta işi bir kılavuz, bir başucu, elaltı kitabı...

Evliyâ’nın pek sevdiği deyimlerin çoğunu kendisinin türetmiş  olduğu anlaşılıyor. Bunları öylesine sık, öylesine yerine oturtarak, öylesine  kendisinden emin biçimde kullanır ki, bu türetmelerde bir kelime oyunu bulunup  bulunmadığını, bunların belli bir amaca yönelik olarak biçimlendirilip  biçimlendirilmediğini söylemek zordur. Fakat başvurulan dilbilimsel süreçler –  bulaştırma, anlamı kaydırma, vb. – bu süreçlerin uygulandığı her yerde açıkça  fark edilebilir. Bu cümleden olmak üzere: “kesme, bir ünlüyü düşürme” anlamını  taşıyan cezim kelimesini, “suyun çekilmesi, alçalması” demek olan cezir yerine geçirir, (IV  344b35, 361a9, 362a26); “kahraman” anlamına gelen hümam’ı “güvercin” anlamına  gelen ?amam yerine kullanır (IV 343a24, 30); “Kanopus Yıldızı”nın adı olan Süheyl’i “at  kişnemesi” anlamına gelen sahil (IV 231a12, 268b7, etc.) yerine  geçirir.

* E-posta adresiniz hiç kimseyle paylaşılmayacaktır.
YAPI KREDİ KÜLTÜR SANAT YAYINCILIK © 2024 YAPI KREDİ KÜLTÜR SANAT YAYINCILIK.