Çevirinin Estetiği ve Çeviri Serüveni

Yaşamda Çeviri Olmayan Ne Var?

Octavio Paz’ın saptamasıdır, baştan sona salt doğrudur: Yaşamda her şey çeviridir. Çeviri olmayan hiçbir şey yoktur. Özgün dediğimiz metinler de, hangi dilde olursa olsun, baştan aşağı bir çeviri ürünüdür. Çeviri olmayan yapıt, ürün ve –en uca giderek söyleyeyim– yaratık yoktur.

Paz, çeviri işini ilk avazla başlatır. Ben, yaratılış söylencesiyle ya da gerçeğiyle –nasıl isterseniz öyle görün– başlatıyorum. Tanrı’nın nefesinden mi yaratılmıştır ne var ne yoksa evrende? Öyleyse, ne var ne yoksa evrende, hepsi, her biri ayrı ayrı Tanrı’nın nefesinden çevrilerek var olmuş, var kılınmış; taşa, toprağa, suya, ateşe, dala, yaprağa, çiçeğe, meyveye, ete, kemiğe, kana bürünmüş, yani Tanrı’nın nefesi bu oluşlara çevrilmiş, öylece canlı, cansız varlık olmuş. (Cansız varlık kavramı da bir yanlış; bir yanlış ama dilde! Atomun yapısındaki koca evreni, onun süreğen devinisini düşününce taş da canlıdır, toprak da.)

Tanrı’nın nefesi size uymuyorsa doğanın ilk özdeği, kara delik, ne isterseniz öyle bilin. Hepsi çevrilerek, dönüştürülerek, kendi içinde dönüşerek, boyuttan boyuta, enerjiden enerjiye geçerek, bildiğimiz ve bilmediğimiz, gördüğümüz ve görmediğimiz her şeyi var eder. (Daha geriye gidip hiçliğin maddeye ve varlığa çevrilme işlemiyle –elbette tersinden, maddenin ve varlığın da hiçliğe– daha fazla karıştırmayayım.)

Ben okula giderken öğretilen maddenin üç durumu, sanıyorum bugün bilimsel olarak çoktan aşılmış, üç değil, belki otuz üç durumu söz konusu olmuştur. Demem, çeviri işi yalnızca aynı durumlar ya da aynı ortamlar arası değil, ortamdan ortama, durumdan durumadır aynı zamanda ve de bu işin genelinde.

Her duyumsama, duygu, algılama, her düşünme bir çeviri edimidir. Süreçtir. (Süre karşılığı kullananlar var, üzülüyorum. Süre’in suyu mu çıktı? Proses karşılığı burada.) Her anlak, bellek, zihin edimi bir çeviri işlemidir. Her enerji, her güç bir çeviri sonucudur.

• Türkiye'nin edebiyat elçisi
• Çevirinin derinliklerinde
• Çevirmen alçakgönüllü olup yazarın hizmetine girmeli
• Çevirmenin takas kılavuzu
• Çevirmen arkeolog restoratör mimardır
• Bir çevirmenden öğreneceklerimiz