Yahya Kemal

Önsöz

Bu kitap, Yahya Kemal'in sağlığında yazılmış makalelerin genişletilmiş şeklidir. Aile mecmuasında çıkan "Yahya Kemal İstanbul Şairi" makalemden sonra "Yahya Kemal'in Gazelleri" adlı bir makale ile düşüncelerimi tamamlamak istemiştim. 1954 yıllarındaki bu düşüncelerimi bir türlü tahakkuk ettiremedim. Her defasında birtakım problemleri ele almak zaruretini duyuyor ve işi biraz daha geri atıyordum. İki dili, kendi getirdiği ile eski şiirlerimizin dilini bu kadar mükemmellikle kullanan bir şairi; bu ikiliğin yarattığı ayrılığın üstünde ve bir bütün olarak mütâlâa etmek, bu kadar sarih kutuplarda kendi şaşırtıcı cünbüşünü yapan bu iki eseri birleştirmek benim için çok güçtü. Bu güçlüklerin diğer bir sebebi de, Yahya Kemal'in şiirlerini, kendi şiir anlayış zaviyemden görmenin tesirleridir. "Açık Deniz" şairi saf şiir etrafındaki münakaşaları başından itibaren benimsemiş, Baudelaire'in, Mallarmé ve Valéry'nin, Abbé Bremond'un nazariyelerinden kendisine, dilin imkânlarına ve şairin bu imkânları yoklama kudretine dayanan bir estetik yapmıştı. Onlar gibi muhteva ve şekli birbirinden ayırmıyor, müzikaliteyi şiirde üstün vasıf görüyor, mükemmeliyet dediğimiz şeyi hepsinin üstünde tutuyordu. Eserle hiçbir zıdlık göstermeyen bu tercihler, araya koyduğu büyük nüansları bile kendiliğinden siliyordu. Filhakika Yahya Kemal, şiiri bir zekâ işinden ziyade kalb işi telâkki etmekle, halk dilinde mevcut ifade güzelliklerini şiirin büyük kaynağı addetmekle, umumiyi aramasıyla ve nihayet ilhamı kabul etmesiyle, teknikte o kadar yaklaştığı bu estetikten zannedildiğinden fazla ayrılıyordu. Ona kendi sevgimden bir türbe yapmak için, yazılmış yazılarımı bir araya topladığım zaman bu ayrılığın farkına vardım ve Yahya Kemal'in gazelleriyle öbür eserlerinin arasında zannedildiğinden çok büyük bağlar bulunduğunu, her iki eserin bir bütün yaptığını gördüm. Bu kitap, işte bu sakat görüşün düzeltilmesi için yazıldı. Valéry, Mallarmé'ye dair bir kitap yazması teklif edildiği zaman, böyle bir kitapta kendinden bahsetmek zorunda kalacağı için yazmayı reddettiğini söyler. Aradaki nispet bir yana, bu mahzur benim için de kuvvetle varittir ve bundan çok mahcubum. Fakat aziz üstadın hiç olmazsa kendimce bir portresini çizmek arzusu galip geldi. Yahya Kemal'in eserleri üzerinde çok şeyler yazıldı, söylendi. Bu küçük eser, daha uzun zaman sürecek olan bu yazışma ve konuşmaları, hakikî mecrasına çevirirse ayrıca bahtiyar olurum. Ayrıca diyorum, çünkü ben bu sahifeleri yazarken, kaybettiğimiz insanla yeniden başbaşa kalmak imkânını buldum. Ve bu, hiçbir şeyi telâfi etmese bile, benim için bir saadettir.

A. H. Tanpınar