Unutulmuş Yazılar

Eleştirinin "l"si

"Yeditepe"nin 15 Mayıs 1952 tarihli sayısında, Attilâ İlhan'ın eleştiri üzerine bir yazısını okudum. Umduğum kadar iyi değildi. Aceleye gelmiş olacak. Bir kere yer yer eksikti. Sonra doğruluğu su götürecek sözleri, üstlerine basa basa, değişmez gerçeklermiş gibi söylüyordu. Üstelik bir yerde de, hem okuyucuları, hem sanatçıları bir kalemde küçümseyivermişti: "Son zamanlarda gittikçe yayıldığını sandığım bir alışkanlığımız var. Tenkid etmekten yermeyi anlıyoruz." Öyle sanıyorum ki, eleştirmenler ya da okuyucular arasında, eleştirinin yalnızca yermek olmadığını bilmeyen yoktur. Bu, ortaokulda öğrenilen bir şey. Attilâ İlhan eleştirmen yokluğundan ikide bir nasıl yanıp yakıldığımızı anlatarak söze başlamış. Ona sorarsanız böyle kuru kuruya sızlanmakta bir yarar yok. Önce eleştirinin ne olduğu sorusuna "belli, temiz ve durulmuş bir cevap" verebilmemiz gerek. Bu girişi yaptıktan sonra, eleştirinin ne olduğunu kendisi açıklamaya uğraşmış. Vardığı sonuç şu: "Demek ki tenkit etmek, belli bir şeyi, belli bir bilgi ve hassas bir ölçüye göre ölçmek, değerlendirmek sayılabilir." Bu tanım yanlış değil ama çok sınırlı. Hele sanat eleştirisi düşünülürse eksikliği büsbütün ortaya çıkıyor. Eleştiri yalnızca ölçmek, değerlendirmek değildir. Attilâ İlhan'ın savunduğu görüşü, yıllarca önce, bir İngiliz eleştirmen, Matthew Arnold, şöyle belirtmiş: "Eleştirinin amacı bütün yapıtlar arasından en okunmaya değer, en önemli olanları bulup çıkarmak, okuyucunun ilgisini onlara çekmektir."