Kaplumbağalara Dair

Giriş

İnsan benzerlikler kuran bir varlıktır ve her nesneyi ilişkileri açısından inceler. Varlıkların merkezinde yer alır ve her varlıktan kendisine bir ilişki ışını geçer. Ne insan bu nesnelerden ayrı anlaşılabilir, ne de nesneler insandan ayrı. Doğabilimdeki bütün olgular tek başına ele alındığında değersizdir; tek bir cinsiyet gibi kısırdır. Ama insanlık tarihiyle birleştirdiğinizde hayat kazanır. Görünür şeylerle insan düşüncesi arasındaki bu köklü çakışmadan ötürü, şiirde bütün manevi olgular doğal simgelerle gösterilir.

Emerson Son günlerde, sır küpü bilinçdışının sınırındaki bir şeyi seçmeye çalışıyorum. Bu şey –yaşlı deniz adamı Proteus gibi– sayısız şekle bürünüyor. Çoğu hayvan şekilleri; imgelemim hayvan şeklindeki yaratıklardan oluşan bir koleksiyonu barındırıyor. Ortaçağın minyatürlerle süslenmiş elyazmalarının sayfa kenarlarına çizilmiş hayal mahsulü hayvanlar gibi ufukta dolanıp duruyorlar. Şafak vakti kumsallarda ve ormanlarda gezen, ölülerin mezarlarında yatan köpekler var. Bazı günler benim yediğim, bazı günler sinsice izimi süren ayılar var. Bir de takdir ettiğim ve bu denemeyle saygımı sunmak istediğim kaplumbağalar ve tosbağalar1 var. Bu amaç ifadesi, çözümleyici olmaktan çok sadakate ilişkinmiş izlenimi uyandırıyorsa eğer, sebebi, bunu yazma güdüsünün büyük ölçüde uygun bir sözel yaklaşım ya da sözler aracılığıyla canlı bir simgeyle bilinçli bir ilişki arayışından kaynaklanmış olmasıdır. İtalyan düşünür Giambattista Vico, dilin hâkim kullanımına bağlı olarak uygarlıkta üç aşama tanımlar: eğretilemeci, alegorik ve çözümlemeci. Simgelerin açımlanması ve açıklanması, zorunlu olarak alegori ve çözümleme kullanımlarıyla ilişkilidir: anlamlar atfedilir ve böylece belirlenen simge, doğrusal mantık yürütmeyle bir anlam birikimi edinir. Bu denemenin amacı açımlamak, açıklamak, değerlendirmek olacak. Bu bir şiir değil. Ama aynı zamanda şiirsel olması da gerekiyor belki, çünkü eğretileme, simgelerin oldukları gibi açığa çıkmasına, yankılanmasına ve yok olmasına daha fazla imkân tanıyan, daha yüklü, canlı bir dil kullanımıdır. “ ‘Simge’, ‘alegori’ değildir, bir şeyi söylemenin başka bir yolu değildir sadece: dünyanın kendisinin sunduğu bir imgedir.”2 Burada kelimelerin üzerinde titizlikle duruyorsam bunun sebebi şu: Aksi takdirde, hayvanın, hikâyesinin anlatılmasından daha uzun ömürlü olması beklenebilir mi? Kaplumbağalar katledilecekse devam etmenin ne anlamı var?