Hilesiz Terazi

"Hilesiz  Terazi", 1990’lardan bu yana çeşitli dergilerde  yayımladığım deneme, eleştiri ve çözümlemelerden yaptığım seçmeyle  oluştu. Sempozyumlarda bildiri olarak sunup sonradan makale haline  getirdiğim yazıların bazılarını da kitaba dahil ettim. Kitaba  alırken bu yazılarda gerekli gördüğüm değişiklikleri yaptığımı  söylemeliyim.

Yayımlanış tarihlerine  bakıldığında bu yazıların 1994-2005 arası dağılım göstermekle birlikte  bazı yıllarda yoğunlaştıkları anlaşılacaktır. Elbette bu yıllar  arasında yazdığım yazıların tamamı yok bu kitapta, onlarca yazı  dışarıda kaldı. "Hilesiz Terazi"ye  girecek yazıları seçerken, daha çok, akademik karakter gösterenlere  yoğunlaştığımı belirtmeliyim. İstedim ki bu kitapta çeşitli kuramların,  yöntemlerin ışığında gerçekleştirdiğim geniş soluklu araştırma  yazılarım, edebiyat bilimi sınırları içerisinde yaşama imkânı  bulabilecek çalışmalarım yer alsın. Deneme tadındaki yazıları  ve kitap eleştirilerimi bir başka ciltte toplama fırsatı bulmayı  umuyorum.

1990’larda bir yandan  doktora tezimi yazıyor, bir yandan da modern Türk şiiri alanında  araştırmalar yapıyor, dergilerde kitap eleştirileri ve denemeler  yayımlıyordum. Tezimi bitirmemle birlikte (1997) şiir üzerindeki  çalışmalarım daha bir ivme kazandı. Şiiri, hele de modern şiiri yalnızca şiir olarak görmeyip onun psikolojiyle,  tarihle, estetikle, felsefeyle, öteki sanatlarla... ilişkisini  ıskalamamaya özen gösterdiğimden, yazıların hazırlanış ve yazılış  süreçlerinde kuramsal kitapları başucumdan eksik etmemeye çalışmışımdır.  Kimi zaman belli bir kuram (Edip Cansever’in şiirine eğilirken Eliot’ın nesnel bağlılaşık kuramı, Salâh  Birsel ve Metin Eloğlu yazılarında dilbilimsellik),  kimi zamansa çeşitli kuramların birbiriyle kesişen noktaları  (Lâle Müldür’e ilişkin yazıda metinlerarasılık ve modernlik) yolumu aydınlatmıştır.  Günümüzde şiir eleştirisi, bazı yetkin kalemleri istisna tutarak  söylüyorum, ne yazık ki kuramsallıktan, birikimden giderek uzaklaşıyor.  Kültürün ve edebiyatın çözülmesine, çapsızlaşmasına zemin hazırlayan postmodernist anlayışın bir sonucu  olarak öznel tutumların belirleyiciliğinde sığ bir anlayış eleştiri  alanına da hâkim olacak gibi görünüyor. Bir metnin tarihsel doku  içerisinde tuttuğu yeri sorgulayan, metinlerin birbirleriyle  ilişkisini derinden inceleyen, şairin poetik dünyasının derinliklerine  dalmayı göze alan eleştirilere rastlanmıyor çoktandır. Hiçbir dayanağı  olmayan boş iddialarla çalakalem yazılan kitap tanıtma yazıları  eleştiri olarak sunuluyor.

Elbette benim yazılarımda  da eksiklikler, fazlalıklar, yanlışlıklar vardır. Yazıların amacı  kusursuzluk değil, genişlik ve derinliktir. Bu kitaptaki yazılar eleştiri olmaktan önce şairleri  daha yakından tanıma, onların dünyalarının derinliklerine inebilme  çabasının ürünü olan izdüşümler ve tanıma merakının ürünü olan  araştırmalardır. Özellikle çözümlemeler bölümünde yer alan yazıların  bu gözle okunması beni mutlu edecektir. Gerçi bazı yazılarda nesnel  eleştiri diyebileceğimiz anlayışı izlediğimi söyleyebilirim;  sözgelimi Abdülhak Hâmid Tarhan, Cahit Sıtkı Tarancı, Ahmet Hamdi  Tanpınar, Sezai Karakoç, Ahmet Muhip Dıranas yazıları belli kuramlara,  anlayışlara dayanan ve bu kuramların, anlayışların yönlendiriciliğinde  oluşturulan makalelerdir. Bununla birlikte, öznellikten kaçınmaya  çalıştığım yazılarda bile sanırım şiire olan sevgimden, tam bir nesnelliği  uygulayamadım.

Son sözü söyleyecek  olan, zamanın ruhudur. Zamanın ruhu, "Hilesiz  Terazi"yi Türk şiirine küçük bir katkı olarak değerlendirirse  kendimi mutlu sayacağım.

Bâki Asiltürk
(Beşiktaş, 2006)