Gönüllü Sürgünden Zorunlu Sürgüne - Bütün Eserleri

Sultan Abdülhamîd Han-ı Sânîye Arîza* Efendimiz, İstanbul’dan çıkmamızı müteakib pederimiz tarafından hâkipây-i seniyyelerine takdim edilen mektupta bu azimetin ilcaat-ı zamanın nasıl bir tesir-i mücbiri altında vukua geldiği muhtasaran beyan edilmişti. Maruzât-ı mezkûreyi sebt ü tezkâr eden kalemin yegâne saiki derin bir hiss-i samimiyet idi. Vâ-esefâ ki bir vatanperverin, bir hâdim-i insaniyetin samim-i vicdanından yükselen bu metâlib-i muhikkaya karşı o samimiyette bir mukabeleye intizar ümidi bugün artık sönmek üzere bulunuyor!.. Mektub-ı sâbıka bir lahika teşkil edecek olan şu ikinci ve belki de sonuncu arizamız bu ümid-i münkesiri tecdîd etmiş olsa bile pek mahdûd bir zaman için olacağını hayfâ ki şahadet-i vukuat teyîd ediyor. Nazarımızda bu arîzamızın muhatabı yirmi dört seneden beri bir istibdâd-ı muhribi meslek-i hükümranî ittihaz etmiş bir hükümdar-ı mezâlim-perver değil, altı yüz senelik bir hayat-ı ictihâd ve necabete mâlik bir hanedanın tekmil meâsir-i ma’deletine varis olması lazım gelen Osmanlı padişahıdır. Şevketpenâh! Zât-ı hümâyûnlarının beka-yı şevket ü miknetini riyasetinde bulundukları milletin devam-ı terakki ve tealisiyle kaimdir. Binaenaleyh, onun tekâmül-i ictimâiyesine hâil olan esbâbı keşfetmek ve ne suretle olursa olsun izâlesine hasr-ı gayret eylemek, doğrudan doğruya itila-yı şan-ı mülûkânenize hizmet demektir. Saadet-i zatiyesini milletin saadetinde bulan bir hükümdarın düşündüğü gibi düşünecek olursanız bu azm-i mücâhidânemizi, bu maksad-ı vatanperveranemizi takdir ve tahsin buyurmaklığınız lazım gelir. Evet; “Bir milletin mukadder olunca saadeti / Bir adle müfevvez eder hakk-ı hükûmeti” hakikat-i siyâsiyesinin hükm-i mübecceli dün olduğu gibi bugün de bâkidir.

* Mehmed Sabahaddin-Ahmed Lütfullah; “Sultan Abdülhamîd Han-ı Sânîye Ariza” Osmanlı No: 57 (1 Zilhicce 1317/1 Nisan 1900) s. 2-4.