Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi / 8. kitap

"Kıvançlı,  heyecanlı ve sevinçliyiz; elinizdeki kitap ile Seyahatnâme'nin bir cildi daha  okuyucuya kazandırılmış oldu. Heyecanla başlayıp umutla devam ettirdiğimiz  çalışmamızın, sevinçle karşılanıp takdirle alkışlanması her geçen gün bizi  biraz daha yüreklendirmektedir."

Proje Yöneticimiz İ. Gündağ  KAYAOĞLU Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi'nin  IV. cildinin sunuşuna bu cümleler ile başlamıştı. Kendisi Seyahatnâmesi'nin 10. cildinin bittiğini, 7. cildin basıldığını  görebildi. 2003 Mayıs ayında aramızdan ayrılan abimiz şimdi aramızda olsaydı VIII.  cildin sunuş bölümüne ne kadar çoşkulu cümleler yazardı.

Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi'nin ilim âlemi tarafından tanınmasından sonra başlayan yayın  çalışmaları, bir çok ilim adamının katkılarıyla günümüze kadar devam edip  gelmiştir. Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi'nin  dünya kültürü için önemine gönülden inanmış bulunan İ. Gündağ KAYAOĞLU'nun,  Orhan Şaik GÖKYAY'ın başladığı I. cildi neşre hazırlamak ile başlayan uğraşı,  "Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi" ve "Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi'nin Tıpkıbasımı" projeleriyle  devam etmiştir. Ömrünün son gününe kadar üzerinde uğraştığı bu büyük projeler  Proje Yöneticimiz'in hayattayken arzuladığı şekilde bitirilmeye çalışılacaktır.

VIII. cilt içinde Evliya  Çelebi'nin, Azak'tan Kırım'a; Kefe, Bahçesaray, Kılburun, Akkerman, İsmail,  Babadağı, Hasköy, Edirne, Dimetoka, Gümülcine, Drama, Selânik üzerinden bütün  Yunanistan ve Mora'yı dolaşarak Hanya, Kandiye, Arnavutluk; Yanya, Tepedelen,  Avlonya, Draç, İlbasan, Ohri, Resne, Manastır, İştip, Tikveş, Cisr-i Mustafa  Paşa, Edirne üzerinden İstanbul'a dönüş seyahatleri bulunmaktadır

Seyahatnâme'nin bu cildinin  kapsadığı coğrafya itibariyle; yer isimleri, dil, lehçe vb. konularda  yardımlarına müracaat ettiğimiz ve cildin hazırlanması aşamasında sürekli bilgi  ve görüşlerini aktararak, yardımlarını esirgemeyen Evangelia BALTA'ya  teşekkürlerimizi sunarız.

Seyahatnâme'nin VIII. cildi,  en çok bilinen ve güvenilir kabul edilen ve VII. ile VIII. cildin bir arada  ciltli olarak bulunduğu Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat Köşkü 308 numaralı nüsha  esas alınarak hazırlandı. Yazma eser, şemseli ve köşelikli kahverengi deri cilt  içinde, aharlı ince bir kâğıda yazılmış olup 310 mm. boyunda ve 205 mm. eninde  383 yapraktan ibarettir. Yazmanın ilk188 yaprağını VII. cilt, son 195 varağını ise VIII. cilt  oluşturmaktadır. Kötü bir nesihle kaleme alınmıştır. Sayfadaki yazı uzunluğu  166 mm.'dir. Her sayfada 33 satır mevcuttur.. Az da olsa bazı sayfalarda  çıkmalar (derkenar) bulunmaktadır.

Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi'nin bu cildi de daha önce yayınlanan ciltlerde olduğu gibi  basit çeviriyazı sistemiyle ve tartışmalı (okunamayan, karalanmış veya silinmiş  vs.) kısımları yazmanın başka bazı kütüphanelerdeki nüshalarıyla  karşılaştırılarak hazırlanmıştır. Dizin, bazı zarurî dipnotlar ve içindekiler  listesi de ayrıca ilâve olunmuştur, devam eden ciltlerde de aynı sistem  korunacaktır.

XVII. yüzyıl Anadolu Türkçesi  ile birlikte biraz da Evliyâ Çelebi'nin bizzat kendisine has üslûbunu yansıtan  büyük hacimli böyle bir eserin, yeni Türkçe harflere aktarılmasının ne denli  zor bir iş olduğu herkesçe teslim edilen bir vakıadır. Metnin eksiksiz  yansıtılmasıyla birlikte yayın ilkeleri açısından; dil özellikleri, ses yapısı  ve dönemin öbür dil hususiyetlerinin yanısıra, ortaya okunabilir ve  anlaşılabilir bir metnin konulması gerekmektedir.

Hazırlanan bu çalışma ne  tenkitli bir neşir; ne de özgün bir "dil" çalışmasıdır. Bu çalışmayla  tarih, edebiyat, sosyoloji, antropoloji vb. sosyal bilimlerin hemen her dalı  ile uğraşan kişilerin rahat okuyup istifade edebilecekleri eksiksiz bir metnin  ortaya konulması hedeflen­miştir. Dolayısıyla tenkitli bir metnin neşrinde  istenen değerlendirme ve özellikler bu metinde bulunmamaktadır. Bu kitap  hazırlanırken şu hususlara dikkat edilmiştir:

Metnin kolay okunmasını  sağlamak maksadıyla okuyucuyu gereksiz biçimde yoran çeviriyazı işaretlerine,  zarurî hâller dışında yer verilmemiştir.

Metin içinde /é/ (kapalı  /e/)'ler /e/, /ñ/ (geniz /n/)'leri /n/ bazen /n[g]/ olarak okunmuştur.

Asıl metinde aynı kelimeler,  zaman zaman farklı imlâ ile yazılmışlardır. XVII. yüzyıl dil zenginliğini  korumak için bu kelimelerde hiçbir tasarrufta bulunulmamış ve aynı imlâların  yansıtılmasına özen gösterilmiştir.

Evliyâ'nın özellikle  harekelediği ama bugün farklı bir imlâ ile yaşayan kelimelerde, asıl imlânın  aktarılmasına özen gösterilmiştir. Ayrıca yer ve kişi adlarında da Evliyâ'nın  imlâsı esas alınmıştır.

Eserde mevcut çıkmalar  (derkenar), zorluklarla karşılaşıldığı zaman diğer yazma nüshalar da gözden  geçirilerek metnin içine yerleştirilmiş ve {  } işaretiyle çıkma  olduğu gösterilmiştir.

Metinde onarma yoluna  gidilmemiş, metnin anlaşılırlığını sağlamak için bazı kelimelere harf ilâvesi  yapılmış ve bu da [   ] içinde gösterilmiştir.

Metinde geçen âyetlerin Arapça  asılları dizilerek, dipnotta sûre ve âyet numaraları ile anlamları konulmuş;  ancak öbür Arapça ve Farsça ibare, deyim, vecize vb.nin metin içinde  çeviriyazısı verilmiştir.

Hazırlanan eserin kolay  kullanılması için baş tarafına, aslında bulunmayan geniş bir  "İçindekiler" ile sonuna da "Dizin" ilâve edilmiştir. Yazma  nüsha ile karşılaştırma yapmak isteyenler için asıl yaprak numaraları metin  içinde "[15a; 15b; 16a; ...]" biçiminde verilmiş olmakla  birlikte dizin, yaprak numaralarına göre değil, bu kitabın sayfa numaralarına  göre düzenlenmiştir.

Bütün yardım, dikkat ve  gayretlere rağmen bu büyüklükteki bir metnin neşrinde hataların olması  kaçınılmazdır. Bizden kaynaklanan bu hatalara getirilecek eleştirilerin,  ileride yapılacak yeni neşirlere rehberlik edeceği inancını taşımaktayız.

Elinizdeki eserde de Farsça ve  Arapça metinlerde yardımlarını bizden esirgemeyen Mustafa ÇİÇEKLER'e, Girit konusuna geniş vukufu sebebiyle, Girit  bölümündeki yardım­la­rından dolayı Mustafa OĞUZ'a teşekkür ederiz.

• Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi / 10. kitap
• Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi / 3. kitap
• Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi / 2. kitap
• Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi / 9. kitap
• Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi / 8. kitap
• Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi / 7. kitap
• Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi / 5. kitap
• Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi / 4. kitap
• Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi / 1. kitap
• Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi / 6. kitap