Eski Hamam, Eski Tas

Türk Otomotiv Sektörünün Öncü Sanayi Kuruluşu, İyi Bir Restoratör-Mimar, Tutkulu Bir Koleksiyoner ve Bir Kültür Projesi
 

Türkiye’nin otomotiv sanayisindeki geçmişinin en köklü tanıklarından biri olan ve Koç Grubu ile Fiat S.p.A’nın eşit hissedarlığında kurulan Tofaş, ülkemizin otomobilli yaşam kültürünün gelişmesinde de görev almayı kendine görev edinmiştir.
Bu sosyal görev bilinci doğrultusunda 2002 yılının Haziran ayında halka açılan Tofaş Bursa Anadolu Arabaları Müzesi M.Ö. 2000 yıllarından alarak tekerleğin arabaya, arabanın otomobile dönüştüğü uzun tarihçesini çağdaş müzecilik anlayışı ile günümüze kadar getirmektedir. Aynı zamanda bu müzenin geniş sınırları, Bursa’nın sanayisi ve tarihi için önem arz eden binaları da koruma altına almaktadır. Yine Tofaş Anadolu Arabaları Müzesi sınırları içinde kalan ve 2008 yılında Tofaş’ın desteğiyle Y. Mimar Naim Arnas’a, koruma kurallarına titizlikle uyarak ve bilimsel kriterler göz önüne alınarak restore ettirilen Umurbey Hamamı, “Tofaş Türk Otomobil Fabrikası A.Ş. Sanat Galerisi” olarak Bursa’ya kazandırılmıştır. 15. yüzyıl yapısı olan Umurbey Hamamı; Tofaş gibi ülke sanayimizin önde gelen dev kurumlarından biriyle korumacılığı misyon edinmiş bir mimarın el ele vererek ortaya koyduğu uzun soluklu olması hedeflenen kültürel ve mimari niteliklere sahip projeye dönüşmüştür.
Umurbey Hamamı kapsamı altında kurulan Tofaş Türk Otomobil Fabrikası A.Ş. Sanat Galerisi’nin ilk sergisi ise mevcut yapının orijinaline uygun olarak Antik Roma çağından günümüze hamam kültürünü konu almaktadır. Restore edilmiş hamam binası ile sergide ve katalogda yer alan hamam kültürü ile ilişkili eserlere bakıldığında projenin bütününde büyük bir tarihi mirası, derleme toplama ve koruma kaygısı anlaşılmaktadır. Sergide ve katalogda görülen eserlere bakıldığında Y. Mimar Naim Arnas’ın bu kimliğinin dışına çıkarak bilinçli bir koleksiyoner olarak, konuyla doğrudan ya da dolaylı alakası olan her tür objeyi koruma ve koleksiyonerlik güdüsüyle bilinçli bir şekilde bir araya getirdiği görülmektedir. Sergide yer alan koleksiyon, geçmişe yönelik sosyolojik ve ekonomik analizler yapmayı mümkün kılmaktadır. Örneğin İstanbul’da yapılmış barok, ampir ve rokoko üslubunda zengin bitkisel ve geometrik bezemeli hamam tası ile Tokat, Kastamonu yöresinde yapılmış idare eder şekilde bezemesiz, düz bir şekilde yapılarak kullanılmış hamam tası arasında çok büyük farklar vardır. Eserlerden geldiği yerin yöresel kültürü, sanatı, sosyolojik, etnik yapısı ve ekonomisini iyi bir gözlemle anlayabilmekteyiz. Koleksiyon baştan beri içgüdüsel ya da tutku ile oluşturulduğu için konu hakkında bilgi verecek en küçük detaylar atlanmamıştır. Örneğin hamama girildiği zaman kadın ve erkeklerin öncelikle yapması gereken kişisel bakımları için kullandıkları küçük araçlar, traş takımları, makyaj malzemeleri, gümüş kaplamalı topuk taşları, çeşitli malzemelerden yapılmış süslü taraklar gibi objeler sabırla toplanarak korunmuştur. İlginç bir koleksiyon da Türkiye’nin temizlik tarihini gösteren sabunlar, organik malzeme olduğundan dolayı koruması çok zor olan, hava ve nemden etkilenerek eriyebilen Osmanlı Dönemi’nden kalma yapıldığı atölyenin Osmanlıca mührünü taşıyan sabun kalıplarının günümüze kadar korunarak saklanması sergiye olan ilgiyi artırmaktadır. Sonuç olarak Türk otomotiv sektörünün lideri olan Tofaş’ın içten desteğiyle hayat bulan Tofaş Anadolu Arabaları Müzesi ve devamındaki Umurbey Hamamı Sanat Galerisi gibi unsurlar, kültür ve sanata sahip çıkmanın önemine bir kez daha dikkat çekmektedir. Dünyanın en büyük devletleri kültür ve sanatı gerek ekonomik kazanç kapısı olarak gerek üstün olma ayrıcalığı olarak sahnelerken, Türkiye’de de böyle sevindirici atılımların yaşanması gelecek kuşaklarımız adına sevindirici gelişmelerdir. Bu noktadan hareketle tarihçiler ve sanat tarihçileri adına Tofaş Türk Otomobil Fabrikası A.Ş kurumu adına Tofaş CEO’su Sn. Ali Pandır’a ve tutkulu bir koleksiyoner olan Y. Mimar Naim Arnas’a teşekkür ediyoruz.

Şennur Şentürk