Açıklık - İnsan ve Hayvan

 Hayvan Biçimli

Günün son saatlerinde, Tanrı oturur ve Leviathan’la oynar, zira “sen Leviathan’ı, onunla oynamak için yarattın” yazılıdır. 

Talmu-d, Avoda zara

Milano’daki Ambrosiana Kütüphanesi’nde değerli minyatürler barındıran 13. yüzyıla ait bir İbrani Kutsal Kitabı bulunmaktadır. Üçüncü kitabın son iki sayfası tamamen mistik ve Mesih’e ilişkin esin sahneleriyle resmedilmiştir. 135v sayfası araba tasviri olmaksızın Hezekiel’in kehanetini resimler: Ortada yedi kat gök, ay, güneş ve yıldızlar vardır; köşelerde ise, mavi bir fon üstünde eskatolojik dört hayvan bulunur: horoz, kartal, öküz ve aslan. Son sayfa (136r) ikiye bölünmüştür: Üst yarı, ilk zamanların üç hayvanını resmeder: Kanatlı kartal başlı aslan biçimindeki Grifon kuşu, öküz Behemot ve denize dalmış, kendi üstüne kıvrılmış büyük balık Leviathan. Burada bizi özellikle ilgilendiren sahne sonuncu sahnedir, çünkü kitabı sonlandırdığı kadar, insanlığın tarihini de sonlandırır. Bu sahne, son gün doğru kişilerin katılacakları Mesihsel şöleni temsil eder. Cennet ağaçlarının gölgesinde, iki çalgıcının müziğiyle şenlenen başları taçlanmış doğru kişiler, bollukla donatılmış sofraya otururlar. Mesih’in günlerinde, hayatları boyunca her zaman Torah ’ın buyruklarını izlemiş olan doğru kişilerin, koshere göre kesilip kesilmedikleriyle kaygılanmadan Leviathan’ın ve Behemot’un etlerini yiyecekleri fikri hahamlara ait geleneğe kesinlikle aşinadır. Ancak şaşırtıcı olan, henüz söz etmediğimiz bir ayrıntıdır: Minyatürü yapan kişi, taçlanmış doğru kişileri insan görüntüsüyle değil, yanılgıya yer bırakmayacak bir aşikârlıkla hayvan başıyla resmetmiştir. Burada, sağ tarafta yer alan üç figürde eskatolojik hayvanlar olan kartal başlı aslanın gagasının, öküzün kırmızı başının ve aslan başının görüntüsüne rastlamayız sadece; resimde yer alan diğer iki doğrudan biri eşeğe has grotesk izler taşır; diğeri ise panter görünüşü sergiler. Ve hayvan başlarından biri, her iki çalgıcıya da –özellikle daha iyi görünen, maymundan esinlenmiş bir suratı olan ve bir tür viella çalan sağdakine– değer. 

Tamamına ermiş insanlığın temsilcileri neden hayvan başlarıyla resmedilmiştir? Konuyla ilgilenen araştırmacılar buna henüz ikna edici bir açıklama getiremediler. İlgili konuda geniş bir araştırma yapmış olan ve İbrani malzemeye Warburg Enstitüsü’nün yöntemini uygulamaya çalışan Sofia Ameisenowa’ya göre, doğru kişilerin hayvan simalı olmalarının nedenini anlamak için hayvan biçimli burç temsillerinin gnostik-astrolojik kökenine inilmelidir ve konuya, doğruların (ya da daha doğru bir deyişle ruhanilerin) bedenlerinin ölümden sonra göklere yükselerek yıldızlara dönüşeceğini ve her bir göğü yöneten güçlerle özdeşleşeceğini belirten gnostik öğreti aracılığıyla yaklaşılmalıdır.